Εμβόλιο COVID-19

Το εμβόλιο COVID19 έχει σκοπό να προσδώσει ανοσία κατά της ασθένειας COVID-19. Το πρώτο εμβόλιο που εγκρίθηκε από τις ρυθμιστικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά της ασθένειας αυτής είναι το Comirnaty των Pfizer & BioNTech. Ο πρώτος εμβολιασμός με το εμβόλιο αυτό ξεκίνησε στις ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Καναδά και Ισραήλ στις 14 Δεκεμβρίου 2020. Στα τέλη Δεκεμβρίου 2020 ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ) συνέστησε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να χορηγήσει την υπό όρους άδεια κυκλοφορίας του εμβολίου, ακολούθησε η επείγουσα έγκρισή του από την ΕΕ (conditional marketing authorisation), και ξεκίνησε η διαδικασία εμβολιασμού των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Το δεύτερο εγκεκριμένο εμβόλιο στην ΕΕ κατά της ασθένειας αυτής είναι το Moderna COVID-19, και το τρίτο είναι το AstraZeneca COVID-19.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο εμβολιασμός των Ευρωπαίων πολιτών θα γίνει μέσα στο πλαίσιο της στρατηγικής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το εμβόλιο κατά του κορωνοϊού. Μέχρι σήμερα η ΕΕ έχει συνάψει συμφωνίες με μεμονωμένους παραγωγούς εμβολίων εκ μέρους των ευρωπαϊκών χωρών και η διανομή θα γίνει κατά κεφαλήν για να υπάρχει ισότιμη πρόσβαση. Προς το παρόν έχουν συναφθεί έξι συμβάσεις με τις εξής φαρμακευτικές εταιρείες: AstraZeneca, Sanofi/GSK, Johnson & Johnson, Pfizer/BioNTech, CureVac και Moderna. Στις 17 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκαν οι διερευνητικές συνομιλίες με την εταιρεία Novavax με σκοπό την αγορά πιθανού εμβολίου κατά της COVID-19, ενώ στις 12 Ιανουαρίου ολοκληρώθηκαν οι διερευνητικές συνομιλίες με την εταιρεία Valneva για τον ίδιο σκοπό.

Οι εταιρείες οι οποίες δεν υπάγονται στο πλαίσιο αυτό μπορούν να υποβάλλουν αίτηση προς εξέταση ενός εμβολίου στον ΕΜΑ. Έτσι πρόσφατα η ομάδα που ανέπτυξε το εμβόλιο Sputnik V ξεκίνησε συζητήσεις με τους ειδικούς του ΕΜΑ για τον τρόπο ανάπτυξης του εμβολίου με σκοπό την αξιολόγησή του για πιθανή έγκρισή του από την ΕΕ. Το Ρωσικό Ταμείο Άμεσων Επενδύσεων (RDIF), το οποίο χρηματοδότησε την ανάπτυξη του εμβολίου, θα υποβάλει αίτηση εξέτασής του από τον ΕΜΑ τον Φεβρουάριο οπότε και αναμένεται να εξεταστεί. Η κλινική μελέτη φάσης 3 του εμβολίου δημοσιεύθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2021 στο περιοδικό The Lancet. Η αδειοδότηση του εμβολίου εξετάζεται να γίνει με τη βοήθεια του γερμανικού ινστιτούτου Paul Enrlich, το οποίο ενεργεί ως ανεξάρτητη αρχή αδειοδότησης, και στην περίπτωση που εγκριθεί από τις ρυθμιστικές αρχές της ΕΕ, η παραγωγή του εμβολίου πιθανόν να γίνει στις εγκαταστάσεις της φαρμακευτικής εταιρείας IDT Biologika στο κρατίδιο Σαξονία-Άνχαλτ, με την οποία έχουν γίνει οι αρχικές επαφές.

Σε παγκόσμιο επίπεδο συνολικά 67 υποψήφια εμβόλια βρίσκονται σε εξέλιξη. Σε κάποια από αυτά έχουν ολοκληρωθεί οι ενδιάμεσες αναλύσεις των κλινικών δοκιμών φάσης 3. Μέχρι σήμερα έχουν εγκριθεί δύο εμβόλια για πλήρη χρήση και οκτώ εμβόλια είτε για επείγουσα είτε για περιορισμένη χρήση από διάφορες χώρες του κόσμου. Από τις 14 Δεκεμβρίου 2020, όταν είχε ξεκινήσει ο εμβολιασμός του παγκόσμιου πληθυσμού, μέχρι και τις 31 Ιανουαρίου 2021 έχουν καταγραφεί 94 εκατομμύρια εμβολιασμοί κατά του κορωνοϊού.

Προηγούμενες προσπάθειες ανάπτυξης εμβολίου κατά του κορωνοϊού

Μέχρι σήμερα έχουν αναπτυχθεί εμβόλια για χρήση σε ζώα για αρκετές ασθένειες που προκαλούνται από κορωνοϊούς, συμπεριλαμβανομένων του ιού της λοιμώδους βρογχίτιδας στα πουλιά (IBV), του κορωνοϊού των κυνοειδών (CCoV) και του κορωνοϊού των αιλουροειδών (FCoV).

Προηγούμενες προσπάθειες ανάπτυξης εμβολίων για ιούς της οικογένειας Coronaviridae που επηρεάζουν ανθρώπους είχαν σαν επίκεντρο το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (SARS) από κορωνοϊό και το αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής (MERS). Εμβόλια κατά του SARS και του MERS έχουν δοκιμαστεί σε μη ανθρώπινα πρότυπα μοντέλα οργανισμών. Μέχρι σήμερα δεν έχει παραχθεί εμβόλιο προστασίας για το SARS το οποίο να είναι ασφαλές όσο και αποτελεσματικό σε ανθρώπους. Σύμφωνα με ερευνητικές εργασίες που δημοσιεύτηκαν το 2005 και το 2006 η ταυτοποίηση και η ανάπτυξη νέων εμβολίων και φαρμάκων για τη θεραπεία του SARS αποτελεί προτεραιότητα για τις κυβερνήσεις και τους οργανισμούς δημόσιας υγείας παγκοσμίως.

Αναλόγως δεν υπάρχει αποδεδειγμένα αποτελεσματικό εμβόλιο εναντίον του MERS. Όταν το MERS άρχισε να επικρατεί, πιστευόταν πως η ήδη υπάρχουσα έρευνα για το SARS θα μπορούσε να παρέχει ένα χρήσιμο πρότυπο για την ανάπτυξη εμβολίων και θεραπείας κατά της λοίμωξης από MERS-CoV. Μέχρι τον Μάρτιο του 2020 υπήρχε ένα (βασισμένο σε DNA) εμβόλιο MERS, το οποίο είχε περάσει από την πρώτη φάση των κλινικών δοκιμών σε ανθρώπους, τρία άλλα σε εξέλιξη τα οποία αποτελούν ιογενή εμβόλια, δύο αδενοϊδικά (ChAdOx1-MERS και BVRS-GamVac) και ένα MVA (MVA-MERS-S).

Προσπάθειες 2020

Ο SARS-CoV-2 ταυτοποιήθηκε την 1η Δεκεμβρίου 2019 ως η αιτία της ασθένειας που αργότερα ονομάστηκε COVID-19, και του οποίου το τεράστιο ξέσπασμα και εξάπλωση σε όλο τον κόσμο κατά το 2020 οδήγησε σε σημαντικές επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη του εμβολίου. Αρκετοί οργανισμοί χρησιμοποίησαν δημοσιευμένα γονιδιώματα και κάποιοι άλλοι μέρος του ιού για να αναπτύξουν το εμβόλιο κατά του SARS-CoV-2. Το εμβόλιο που παρασκευάστηκε έχει διπλή δράση καθώς παράγει αντισώματα και διεγείρει ειδικά λεμφοκύτταρα (CD4+ και CD8+) ή κύτταρα "φονιάδες" των οποίων ο ρόλος είναι να σκοτώνουν τα μολυσμένα κύτταρα στον οργανισμό μας. Μέχρι τον Μάρτιο του 2020 περίπου 35 εταιρείες και ακαδημαϊκά ινστιτούτα εμπλέκονταν στις προσπάθειες ανάπτυξης του εμβολίου, με τρία από αυτά να υποστηρίζονται από τον Συνασπισμό για Καινοτομίες Επιδημικής Ετοιμότητας (CEPI), όπως το πρότζεκτ των βιοτεχνολογικών εταιρειών Moderna, το Inovio Pharmaceuticals και το Πανεπιστημίο του Κουίνσλαντ.

Η παρασκευή του εμβολίου σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα οφείλεται σε τρεις λόγους. Στο γεγονός ότι η βιοτεχνολογία παρασκευής των εμβολίων έχει βελτιωθεί σημαντικά, στο γεγονός ότι το γενετικό υλικό του ιού ήταν γνωστό από τον SARS1 (2003) και τον MERS (2012), και επειδή η χρηματοδότηση ήταν τεράστια από τις κυβερνήσεις, τους οργανισμούς και τα πανεπιστήμια. Υπολογίζεται ότι συνολικά συμμετείχαν περισσότερες από 120 πλατφόρμες, ενώ συνήθως για την παρασκευή ενός εμβολίου συμμετέχουν 2-6 φαρμακευτικές εταιρείες με αποκλειστικά και μόνο τη δική τους χρηματοδότηση.

Βιοτεχνολογία παρασκευής του εμβολίου

Βασικοί μηχανισμοί πρόκλησης της ανοσοαπόκρισης κατά του SARS-CoV-2 μέσω εμβολιασμού

Εννιά διαφορετικές τεχνολογικές πλατφόρμες χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα και ανάπτυξη για την παρασκευή αποτελεσματικού εμβολίου κατά του κορωνοϊού. Κάποιες από τις βασικές τεχνολογίες περιγράφονται παρακάτω:

• Γενετικά εμβόλια: τα εμβόλια αυτά βασίζονται στο αγγελιοφόρο RNA (mRNA), το οποίο μεταφέρει τη γενετική πληροφορία στα κύτταρα του εμβολιασμένου ατόμου για την παραγωγή της πρωτεΐνης - ακίδας του κορωνοϊού από τα κύτταρα αυτά, κάτι το οποίο οδηγεί στην άμεση ανοσοαπόκριση του οργανισμού. Η μεταφορά του mRNA γίνεται με τη βοήθεια των νανοσωματιδίων λιπιδίων (LNPs), και αφού διαβαστεί, καταστρέφεται από τα κύτταρα, όπως γίνεται με τα φυσιολογικά mRNA. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιήθηκε από τις εταιρείες Pfizer/BioNTech, Moderna, CureVac κ.α.
  

  Αδενοϊός, το γονιδίωμα του οποίου έχει τροποιηθεί για να μην μπορεί να αναπαραχθεί (με μπλε). Ταυτόχρονα, έχει προστεθεί γονίδιο υπεύθυνο για την κωδικοποίηση της πρωτεϊνης-ακίδας του SARS-CoV-2 (με κόκκινο).
• Εμβόλια φορέων ιών (non-replicating viral vector): τα εμβόλια αυτά περιέχουν ιούς που έχουν σχεδιαστεί να εκφράσουν την πρωτεΐνη - ακίδα του κορωνοϊού στα κύτταρα του εμβολιασμένου ατόμου. Μόλις εισέλθουν στα κύτταρα, αρχίζουν να εκφράζουν την πρωτεΐνη αυτή, η οποία θεωρείται απειλή για το ανοσοποιητικό σύστημα και προκαλεί την παραγωγή των Β και Τ λεμφοκυττάρων. Συνήθως ως φορείς χρησιμοποιούνται αδενοϊοί, οι οποίοι δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν χάρη σε μια γενετική τροποποίηση αφαίρεσης τμημάτων του γενωμικού τους υλικού. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιήθηκε από τις εταιρείες Oxford/AstraZeneca, Johnson & Johnson, Gamaleya, CanSino κ.α.
• Ανασυνδυασμένα πρωτεϊνικά εμβόλια: τα εμβόλια αυτά περιέχουν τις πρωτεΐνες του κορωνοϊού, αλλά όχι το γενετικό του υλικό. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες πρωτεϊνικών εμβολίων, σε κάποια χρησιμοποιούνται ολόκληρες πρωτεΐνες, ενώ σε κάποια άλλα τμήματα των πρωτεϊνών. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιήθηκε από τις εταιρείες Vector Institute, Novavax, Sanofi/GSK κ.α.
• Αδρανοποιημένα εμβόλια: τα εμβόλια αυτά προκύπτουν από την αναπαραγωγή του ιού σε κυτταροκαλλιέργειες μετά την αδρανοποιήσή του με χημικό τρόπο. Η τεχνολογία αυτή χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή εμβολίου κατά του κορωνοϊού από τη Valneva, τη Sinovac, αλλά και τη Sinopharm σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και εγκρίθηκε για τη χρήση του στην Κίνα, ΗΑΕ, Μπαχρέϊν και Αίγυπτο.

Είσοδος αδενοϊού στο κύτταρο

Τρόπος δράσης εμβολίου Sputnik V

Κατασκευή πρωτείνης-ακίδας

Δίχρωμη κωδικοποίηση του εμβολίου Sputnik V. Το φιαλίδιο με το μπλε καπάκι περιέχει διάλυμα με τον αδενοϊό Ad26 και χορηγείται πρώτο. Το φιαλίδιο με το κόκκινο καπάκι περιέχει τον αδενοϊό Ad5 και χορηγείται μετά από 21 μέρες.

Το εμβόλιο Sputnik V είναι ένα εμβόλιο ιικών φορέων. Για την παρασκευή του χρησιμοποιήθηκαν δύο διαφορετικοί αδενοϊοί κοινού κρυολογήματος, ένας που ονομάζεται Ad26 και ένας άλλος που ονομάζεται Ad5. Στους φορείς αυτούς αφαιρέθηκαν τμήματα του γενετικού τους υλικού για να μην μπορούν να αναπαραχθούν και προστέθηκε τμήμα γενετικού υλικού (σ.σ. γονίδιο) του κορωνοϊού υπεύθυνου για την κωδικοποίηση της πρωτεϊνης-ακίδας του.

Το εμβόλιο αυτό έρχεται έπειτα από δεκαετίες έρευνας πάνω σε τεχνολογίες όπου χρησιμοποιούνται αδενοϊοί. Το πρώτο εμβόλιο αυτού του είδους εγκρίθηκε για γενική χρήση το 2020. Το εμβόλιο αυτό είχε να κάνει με την αντιμετώπιση του ιού Έμπολα και κατασκευάστηκε από την εταιρεία Johnson & Johnson. H ίδια ακριβώς τεχνολογία χρησιμοποιήθηκε για την παρασκευή εμβολίου κατά της COVID-19, τόσο από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου χρησιμοποιήθηκε αδενοϊός Ad5 ο οποίος συναντάται στους χιμπατζήδες, όσο και από την Johnson & Johnson, όπου χρησιμοποιήθηκε αδενοϊός Ad26.

Η λειτουργία του εμβολίου είναι απλή. Μετά τον εμβολιασμό, ο αδενοϊός εισχωρεί μέσα στο κύτταρο. Εκεί, κατευθύνεται προς τον πυρήνα του κυττάρου και προσκολλάται στην πυρηνική μεμβράνη για να προωθήσει το γενετικό του υλικό μέσα στον πυρήνα. Το γενετικό του υλικό δεν μπορεί να αντιγραφεί, αλλά το γονίδιο του κορωνοϊού, το οποίο είναι ενσωματωμένο στο γενετικό του υλικό μεταγράφεται σε mRNA. Το mRNA με τη σειρά του εξέρχεται από τον πυρήνα και κατευθύνεται στα ριβοσώματα, όπου γίνεται η μετάφρασή του και η σύνθεση της πρωτεϊνης-ακίδας του κορωνοϊού. Κάποιες από τις πρωτεϊνες που συντίθενται, ταυτόχρονα διασπώνται σε κομμάτια από το κύτταρο. Οι πρωτεϊνες-ακίδες που έχουν παραχθεί, αλλά και τα κομμάτια των πρωτεϊνών μπορούν να αναγνωριστούν από το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού. Αυτό οδηγεί στην παραγωγή Β και Τ λεμφοκυττάρων, όπως επίσης Β και Τ κυττάρων μνήμης.

Kάποιοι ερευνητές εκφράζουν την ανησυχία ότι μετά τη χορήγηση της πρώτης δόσης του εμβολίου, το ανοσοποιητικό μας σύστημα θα μπορούσε να παράγει αντισώματα κατά του αδενοϊού. Ως αποτελέσμα, στη δεύτερη δόση του εμβολίου, ο αδενοϊός θα μπορούσε να αναγνωριστεί και να αδρανοποιηθεί πριν προλάβει να επαναλάβει την παραπάνω διαδικασία. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, οι επιστήμονες του ερευνητικού κέντρου Gamaleya αποφάσισαν να χρησιμοποιήσουν στη δεύτερη δόση έναν διαφορετικό αδενοϊό. Με αυτό τον τρόπο, πέτυχαν η αποτελεσματικότητα του εμβολίου να είναι 91.6%, την ίδια στιγμή που το εμβόλιο της Οξφόρδης έχει αποτελεσματικότητα 70.4%, και το εμβόλιο μιας δόσης της Johnson & Johnson 66%. Τέλος, ένας αδενοϊός έχει πολύ πιο ισχυρή δομή σε αντίθεση με ένα mRNA, το οποίο είναι εξαιρετικά ευαίσθητο. Γι' αυτό το λόγο τα εμβόλια ιικών φορέων μπορούν να αποθηκευτούν σε θερμοκρασία ψυγείου, ενώ τα RNA εμβόλια χρειάζονται πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες αποθήκευσης, της τάξης των -70^oC.

Κλινικές δοκιμές σε εξέλιξη

Το Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργιών και Λοιμωδών Νοσημάτων (NIAID) συνεργάστηκε με τη Moderna για να δημιουργήσει ένα RNA εμβόλιο το οποίο θα είναι συμβατό με μία προεξοχή της επιφάνειας του κορωνοϊού. Τον Φεβρουάριο του 2020, το NIAID καταχώρησε την πρώτη φάση της δοκιμής του εμβολίου, ονομάζοντάς την mRNA-1273, η οποία ήταν ανοικτή για δοκιμές σε ασθενείς στο Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας Kaiser Permanente στο Σιατλ. Η ανθρώπινη μελέτη ξεκίνησε στις 16 Μαρτίου 2020. Μία γυναίκα από το Σιατλ, η Τζένιφερ Χάλερ, ήταν η πρώτη εθελόντρια που της χορηγήθηκε μέσω ένεσης mRNA-1273. Η δοκιμή ολοκληρώθηκε στις 19 Μαρτίου 2020.

Αναφορές προκλινικής έρευνας

• Στην Αυστραλία, το Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ ανακοίνωσε πως διερευνά τη δυνατότητα ενός εμβολίου μοριακού σφιγκτήρα, το οποίο θα τροποποιεί γενετικά ιικές πρωτεΐνες προκειμένου να διεγείρει ανοσολογική απάντηση.
• Στον Καναδά, το Διεθνές Κέντρο Εμβολιασμών, το Πανεπιστήμιο του Σασκάτσουαν, έλαβε ομοσπονδιακή χρηματοδότηση για να δουλέψει πάνω σε ένα εμβόλιο, με στόχο να ξεκινήσει δοκιμές σε ζώα τον Μάρτιο του 2020 και σε ανθρώπους το 2021.
• Προσπάθειες έχουν ανακοινωθεί πως επιχειρούνται από το Κινεζικό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων και το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ.
• Στα τέλη Ιανουαρίου του 2020, η εταιρία Janssen Pharmaceutical ανακοίνωσε πως ξεκίνησε να εργάζεται πάνω στην ανάπτυξη ενός εμβολίου. Η Janssen αναπτύσσει παράλληλα ένα από του στόματος εμβόλιο μαζί με την βιοτεχνολογική της συνέταιρο, την εταιρία Vaxart. Στις 18 Μαρτίου 2020, η Emergent BioSolutions ανακοίνωσε πως ήρθε σε συμφωνία με την Vaxart για την ανάπτυξη του εμβολίου.
• Η βιοτεχνολογική εταιρία Inovio Pharmaceuticals σε συνεργασία με μία Κινεζική εταιρία, δημοσίευσε πως αναπτύσσει ένα εμβόλιο βασισμένο στο DNA, ανακοινώνοντας πως προγραμματίζονται κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους το καλοκαίρι (του Βόρειου Ημισφαιρίου) του 2020.
• Επιστήμονες στο Ινστιτούτο Έρευνας Εμβολίων Έντουαρντ Τζένερ του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, ανακοίνωσαν πως ανέπτυξαν ένα υποψήφιο εμβόλιο βασισμένο σε έναν φορέα αδενοϊού χιμπατζή και υπέγραψαν σύμβαση παρασκευής με την Advent. Ανακοίνωσαν πως προγραμματίζουν να ξεκινήσουν δοκιμές σε ζώα στο Πόρτον Ντάουν τον Μάρτιο του 2020 και ασφαλείς δοκιμές σε ανθρώπους τον επόμενο μήνα.
• Το Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον στο Σεντ Λούις ανακοίνωσε στις 5 Μαρτίου τις προσπάθειές του για την ανάπτυξη ενός εμβολίου.
• Στις 5 Μαρτίου 2020, το τμήμα Ιατρικής Έρευνας και Διαχείρισης Υλικών του Στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών στο Φορτ Ντίτρικ και το Στρατιωτικό Ινστιτούτο Έρευνας Γουόλτερ Ριντ στο Σίλβερ Σπρινγκ, και τα δύο στην πολιτεία Μέριλαντ, ανακοίνωσαν πως δούλευαν πάνω σε ένα εμβόλιο.
• Η βιοφαρμακευτική εταιρία Emergent BioSolutions ανακοίνωσε τη συνεργασία της με τη Novavax Inc. για την ανάπτυξη και κατασκευή ενός εμβολίου. Οι δύο εταιρίες ανακοίνωσαν ακόμη πως προγραμματίζουν προκλινικές δοκιμές και μια πρώτη φάση κλινικών δοκιμών μέχρι τον Ιούλιο του 2020.
• Στις 12 Μαρτίου 2020, ο Υπουργός Υγείας της Ινδίας ανακοίνωσε πως δουλεύουν με 11 απομονωμένα στελέχη κι ακόμα και με γοργούς ρυθμούς, θα χρειαστούν περίπου ενάμιση με δύο χρόνια τουλάχιστον για την ανάπτυξη ενός εμβολίου.
• Στις 16 Μαρτίου 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσέφερε μία επένδυση ύψους €80 εκατομμυρίων στην CureVac, μία Γερμανική βιοτεχνολογική εταιρία, για την ανάπτυξη ενός mRNA εμβολίου. Νωρίτερα εκείνη την εβδομάδα, η εφημερίδα The Guardian δημοσίευσε πως ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προσέφερε στην CureVac «'μεγάλο ποσό χρημάτων' για αποκλειστική πρόσβαση στο εμβόλιο Covid-19», με τη Γερμανική κυβέρνηση να διεκδικεί αυτή την προσπάθεια.
• Στις 17 Μαρτίου 2020, η Αμερικανική φαρμακευτική εταιρία Pfizer ανακοίνωσε μία συνεργασία με τη γερμανική εταιρία BioNTech για την κοινή ανάπτυξη ενός εμβολίου με βάση το αγγελιαφόρο RNA για τον COVID-19.
• Στις 20 Μαρτίου 2020, Ρώσοι αξιωματούχοι υγείας ανέφεραν πως επιστήμονες θα αρχίσουν δοκιμές σε ζώα για έξι διαφορετικά υποψήφια εμβόλια. Τα εμβόλια θα δοκιμαστούν σε κουνάβια και πρωτεύοντα.

Εγκεκριμένα εμβόλια

Τα παρακάτω εμβόλια έχουν λάβει εγκρίσεις για την καταπολέμηση της ασθένειας SARS-CoV-2:

Comirnaty (BNT162b2) - Biontech/Pfizer - Γερμανία & ΗΠΑ (τεχνολογία mRNA).

Moderna Covid-19 (mRNA-1273) - Moderna/Niaid - Η.Π.Α (τεχνολογία mRNA).

Covishield (AZD1222) - Astrazeneca/University of Oxford - Ηνωμένο Βασίλειο.

Covaxin - Bharat Biotech - Ινδία

Υποψήφια εμβόλια

Τα παρακάτω εμβόλια είναι υποψήφια για την καταπολέμηση της ασθένειας SARS-CoV-2:

Janssen COVID-19 Vaccine (Ad26.COV2-S, μονοδοσικό) - Jansen και Johnson & Johnson - Η.Π.Α

NVX-CoV2373 - Novavax - Η.Π.Α.

Sputnik V (ή Gam-COVID-Vac) Ινστιτούτο Γκαμαλέγια - Ρωσία

Curevac Ag - Γερμανία (τεχνολογία mRNA)

Ino-480 - Inovio Pharmaceuticals (CEPI) - Η.Π.Α.

Πειραματικό εμβόλιο - Sanofi-GlaxoSmithKline - Η.Π.Α.

AD5-nCoV - Cansino biological INC./Beijing Insitute Of Biotechnology - Κίνα

LV-SMENP - Shenzen Geno-Immune Medical Insitute - Κίνα

UMC-UTRECHT - Murdoch Children's Research Insitute - Αυστραλία/Ολλανδία

Άλλα εμβόλια κατά του κορωνοϊού υπάρχουν στην ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO).

Εμβόλια που απέτυχαν

V590 - Iavi/Merck - Ιταλία

V591 - Themis (θυγατρική της Merck) - Αυστρία

Παρενέργειες

Μέλη της αρμόδιας Επιτροπής Εμβολιασμού σε ΗΠΑ και ΗΒ ανέφεραν τα πρώτα στοιχεία που προέκυψαν από τον εμβολιασμό 412 χιλ. ατόμων με το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech. Όπως ανέφεραν, οι αντιδράσεις ήταν οι αναμενόμενες και παρόμοιες με εκείνες που μπορεί να έχει κάποιος με τα εμβόλια που χορηγούνται σε άλλες νόσους. Έτσι, κατεγράφησαν οι εξής παρενέργειες:

• Οκτώ άτομα ανέφεραν σοβαρή αλλεργική αντίδραση (αναφυλαξία) (δυο στο ΗΒ επί συνόλου 140 χιλ. και έξι στις ΗΠΑ επί συνόλου 272 χιλ. εμβολιασθέντων)
• 3.150 άτομα σε σύνολο 112.8 χιλ. ατόμων (ομάδα ΗΠΑ) είχαν αντιδράσεις που τους προκαλούσαν δυσκολίες στην καθημερινή τους δραστηριότητα, τους εμπόδισαν να εργαστούν και έτσι αναζήτησαν τη φροντίδα από έναν γιατρό. Οι δυσκολίες αυτές ήταν πονοκέφαλος, πόνοι στο σώμα, πυρετός και παροδικά αλλά αρκετά έντονα συμπτώματα ότι το σώμα τους αντιδρά στο εμβόλιο. Οι αντιδράσεις αυτές διήρκησαν 1-2 μέρες και μετά υποχώρησαν πλήρως.
• σε κάποιους από τους 140 χιλ. εμβολιασθέντες στο ΗΒ αναφέρθηκαν ήπιες έως μέτριας βαρύτητας παρενέργειες, οι οποίες όμως ήταν παροδικές. Τέτοιες ήταν πόνος, κοκκίνισμα και οίδημα στο σημείο που έγινε το εμβόλιο, όπως επίσης κόπωση, πονοκέφαλος, πόνος στους μύες και στις αρθρώσεις, ρίγη και πυρετός.

Επίσης, κατά τη διάρκεια της κλινικής μελέτης του εμβολίου αναφέρθηκαν 64 περιπτώσεις λεμφαδενοπάθειας σε σύνολο 21.7 χιλ. εθελοντών. Οι νεότεροι εθελοντές (16-55 ετών) εμφάνιζαν συχνότερα υψηλό πυρετό από τους μεγαλύτερους σε ηλικία εθελοντές. Οι πιο έντονες αντιδράσεις στο εμβόλιο παρατηρήθηκαν κυρίως μετά από τη δεύτερη δόση του εμβολίου.

Σχετικά με τις εγκυμονούσες, σύμφωνα με την πρόεδρο της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών Μαρία Θεοδωρίδου, η επίσημη σύσταση είναι να μην γίνεται εμβολιασμός σε εγκύους λόγω περιορισμένων επιστημονικών δεδομένων, παρότι το εμβόλιο COVID-19 φέρεται να μην έχει επιβάρυνση ούτε στην έγκυο, αλλά ούτε και στο κύημα. Στην περίπτωση που η γυναίκα εγκυμονεί τη στιγμή του εμβολιασμού χωρίς να το γνωρίζει, ο εμβολιασμός δεν επηρεάζει την πορεία της εγκυμοσύνης, γιατί το mRNA δεν εισχωρεί στον πλακούντα και δεν επιδρά στο έμβρυο. Η έγκυος γυναίκα θα πρέπει σε συνεννόηση με τον γιατρό της να σταθμίσει κατά περίπτωση τους κινδύνους έκθεσης στον κορωνοϊό με τις παρενέργειες που ενδέχεται να προκαλέσει το εμβόλιο για να προχωρήσει στον εμβολιασμό κατά της COVID-19.

Με νεώτερη του σύσταση στις 30 Ιανουαρίου 2021, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναθεώρησε τις προηγούμενες επιφυλάξεις του για τις εγκυμονούσες θεωρώντας ότι δεν υφίστανται συγκεκριμένοι κίνδυνοι μεγαλύτεροι από τα οφέλη του εμβολιασμού των εγκύων γυναικών.

Σχετικά με τις θηλάζουσες, δεν υπάρχουν δεδομένα για παρενέργειες για τις ίδιες καθώς και για τα θηλάζοντα τέκνα, ενώ σύμφωνα με την καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμοξιωλογίας ΕΚΠΑ Μαρία Τσολιά, δεν υπάρχουν ενδείξεις για ανεπιθύμητες επιδράσεις.