Προσχολική Αγωγή

 Με τον όρο Προσχολική Αγωγή περιγράφεται η γνωσιακή και κοινωνική εκπαίδευση που δίνεται στον άνθρωπο πριν την υποχρεωτική εκπαίδευση, την ηλικία δηλαδή των 5-6 ετών στις περισσότερες χώρες, και μπορεί να ξεκινά ήδη από την ηλικία των δυο ετών. Ωστόσο στην Ελλάδα η υποχρεωτική δίχρονη προσχολική αγωγή ξεκινά από την ηλικία των 4 ετών μετά τον νέο νόμο Γαβρόγλου Ν.4521-18.pdf, όπου έχουν ενταχθεί ήδη 298 από τους 325 δήμους της χώρας. Ιδρύματα που προσφέρουν Προσχολική Αγωγή είναι τα νηπιαγωγεία και οι παιδικοί σταθμοί.

Σύμφωνα με τη σύγχρονη θεωρία της Παιδαγωγικής, τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού έχουν ζωτική σημασία για τη σωματική, διανοητική και κοινωνική του ανάπτυξη. Για αυτό, πρέπει να δοθεί σημασία στην καλλιέργεια των αισθήσεων του παιδιού και την απόκτηση εμπειριών που ενθαρρύνουν την εντύπωση, την έκφραση και την επικοινωνία. Σε αυτές τις βάσεις δημιουργήθηκε η Προσχολική Αγωγή, η οποία είναι η διαδικασία του προσανατολισμού του παιδιού σε ορισμένες αξίες, στάσεις, δεξιότητες και γνώσεις με σκοπό την κοινωνικοποίησή του. Η φοίτηση του παιδιού στα προσχολικά ιδρύματα προπαρασκευάζει επίσης τη φυσική μετάβασή του από την οικογενειακή ζωή στο σχολικό περιβάλλον, ενώ δίνει παράλληλα τη δυνατότητα να διαγνωστούν εγκαίρως ενδεχόμενες πνευματικές ή σωματικές διαταραχές στην εξέλιξή του, που βελτιώνονται ή και θεραπεύονται πιο εύκολα, όταν γίνεται η διάγνωση τους νωρίς.

Σήμερα, η αναγκαιότητα της Προσχολικής Αγωγής αναγνωρίζεται διεθνώς. Σύμφωνα με την United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (1961) είναι ανάγκη να εξασφαλιστεί στο παιδί, από την πιο μικρή του ηλικία, εκπαίδευση κατάλληλη για την πνευματική, ηθική και σωματική του εξέλιξη. Όσο και αν η οικογένεια παραμένει το ευνοϊκό περιβάλλον για την ανάπτυξη του παιδιού, σήμερα έχει ανάγκη να βοηθηθεί, γιατί και με τις καλύτερες ακόμα προϋποθέσεις δεν μπορεί πια να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες του παιδιού για αγωγή και εκπαίδευση, όταν αυτό πλησιάζει την ηλικία των τεσσάρων ετών. Η Προσχολική Αγωγή έγινε επίσης κοινωνικό αίτημα όταν αυξήθηκε ο αριθμός των γυναικών που εργάζονται έξω από το σπίτι.

Η αρχή της ικανοποίησης των βασικών αναγκών του παιδιού αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την αποστολή της Προσχολικής Αγωγής. Το παιδί της προσχολικής ηλικίας χρειάζεται ποσότητα και ποιότητα εμπειριών για να μεγιστοποιήσει τις κάθε μορφής ικανότητές του, για να αποκαλύψει, να γνωρίσει και να αποδεχτεί τον εαυτό του και το κοινωνικό και φυσικό σύνολο που το περιβάλλει και να αναπτύξει δημιουργική σχέση αλληλεπίδρασης μαζί του. Η οικογένεια δεν είναι, στις περισσότερες περιπτώσεις, ικανή να αντισταθμίσει τα οφέλη που προκύπτουν από τη συμβίωση των νηπίων.

Νηπιαγωγείο

Το Νηπιαγωγείο είναι η πρώτη βαθμίδα εκπαίδευσης, για παιδιά ηλικίας τεσσάρων έως και έξι ετών. Μερικοί πίστεψαν, ότι η εκπαίδευση που παρέχεται σε αυτό, είναι αντίστοιχη με την εκπαίδευση και τη φροντίδα που παρέχει η οικογένεια στο παιδί της. Αυτό διαφαίνεται και από τις ονομασίες που δόθηκαν σε διάφορες χώρες π.χ. στα γαλλικά école maternelle = μητρικό σχολείο, ή στα τουρκικά ana okulu = σχολείο της μητέρας. Παράλληλα θεωρήθηκε ως ένας χώρος, όπου τα παιδιά περνούν ευχάριστα την ώρα τους, όπως φανερώνουν και άλλες ονομασίες π.χ. στα αγγλικά και τα γερμανικά kindergarten = κήπος των παιδιών.

Στις περισσότερες χώρες το νηπιαγωγείο αποτελεί μέρος της προσχολικής εκπαίδευσης ή της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ένας άλλος ορισμός, ο οποίος συμπίπτει με την προσχολική εκπαίδευση, είναι η εκπαίδευση για τα αναλφάβητα παιδιά πριν την ηλικία των έξι ή επτά.

Στην ελληνική πραγματικότητα η ονομασία «Νηπιαγωγείο» σημαίνει ότι η βαθμίδα αυτή της εκπαίδευσης προσφέρει αγωγή στα νήπια, δηλαδή κατά κυριολεξία, στα άτομα που δεν έχουν ακόμη έναρθρο λόγο. Αυτό όμως δεν υφίσταται καθώς οι μαθητές του νηπιαγωγείου έχουν λόγο, αφού η διαδικασία εκμάθησης του λόγου είναι εξελικτική και ξεκινά ακόμη από την προγεννητική περίοδο της ζωής του ατόμου.

Σύμφωνα με τους στόχους του Νηπιαγωγείου τα νήπια έρχονται σε επαφή και μαθαίνουν να επικοινωνούν με άλλους συνομήλικους, αλλά και με ενήλικες, μαθαίνουν να αναπτύσσουν φιλικές σχέσεις, καθώς και να συνεργάζονται μεταξύ τους. Παράλληλα επιδιώκεται σ' αυτό η σταδιακή απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον και η ανεξαρτητοποίησή τους. Επίσης σκοπός του Νηπιαγωγείου είναι να συμβάλλει στην ολόπλευρη ανάπτυξη του παιδιού με την ενίσχυση έξι διαφορετικών τομέων ανάπτυξης της προσωπικότητας του παιδιού, οι οποίοι έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους και αλληλοσυμπληρώνονται. Οι τομείς αυτοί είναι η σωματική ανάπτυξη, η αντιληπτική – αισθητηριακή ανάπτυξη, η επικοινωνιακή και γλωσσική ανάπτυξη, η γνωστική ανάπτυξη, η συναισθηματική ανάπτυξη και η κοινωνική ανάπτυξη.

Στο νηπιαγωγείο μέσα από το παιχνίδι και την κοινωνική αλληλεπίδραση επιδιώκεται να αναπτύξουν τα παιδιά βασικές ικανότητες, δεξιότητες και γνώσεις. Τα σύγχρονα προγράμματα σπουδών, όπως προβλέπεται και από την εθνική και ευρωπαϊκή στρατηγική, υποστηρίζουν την ανάπτυξη των εξής βασικών ικανοτήτων 

α) την επικοινωνία 

β) τη δημιουργική και κριτική σκέψη 

γ) την προσωπική ταυτότητα και την αυτονομία και 

δ) τις κοινωνικές ικανότητες και τις ικανότητες που σχετίζονται με την ιδιότητα του πολίτη.

Το νηπιαγωγείο έχει το δικό του πρόγραμμα σπουδών (ΔΕΠΠΣ). Οι δραστηριότητες που οργανώνει ο εκπαιδευτικός με βάση τις κατευθύνσεις του ΔΕΠΠΣ δεν πρέπει να είναι διακριτές μεταξύ τους αλλά αλληλένδετες. Τα προγράμματα σχεδιασμού και ανάπτυξης δραστηριοτήτων περιλαμβάνουν τους τομείς της γλώσσας, των μαθηματικών, της μελέτης περιβάλλοντος, της πληροφορικής και της έκφρασης και δημιουργίας.

Βιβλιογραφία

• Βρυνιώτη, Κ., Κυρίδης, Α., Σιβροπούλου – Θεοδοσιάδου, Ε., Χρυσαφίδης, Κ., Οδηγός Γονέα, ΥΠΕΠΘ, Ειδική Υπηρεσία Επιλογής Προγραμμάτων ΚΠΣ. Ανακτήθηκε 17 Ιουλίου, 2012 από http://nipoloimero.sch.gr/appdata/documents/odigos%20gonea(lr).pdf [νεκρός σύνδεσμος]
• Πρόγραμμα Σπουδών Νηπιαγωγείου, 1ο Μέρος, Παιδαγωγικό Πλαίσιο και αρχές Προγράμματος Σπουδών Νηπιαγωγείου, Π.Ι., 2011. Ανακτήθηκε 8 Σεπτεμβρίου, 2011 από https://archive.is/20121218094948/digitalschool-5.minedu.gov.gr/info/newps.php
• Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών για το Νηπιαγωγείο, Προγράμματα Σχεδιασμού και Ανάπτυξης Δραστηριοτήτων. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ, 2002. Ανακτήθηκε 3 Οκτωβρίου, 2011 από http://www.pi-schools.gr/download/programs/depps/27deppsaps_Nipiagogiou.zip
• Τζουριάδου, Μ., 1995. Ο λόγος του παιδιού της προσχολικής ηλικίας. Θεσσαλονίκη: Προμηθεύς.
• Χατζησαββίδης Σ., 2002. Η Γλωσσική Αγωγή στο Νηπιαγωγείο. Θεσσαλονίκη: Βάνιας.