Βηρυτός - Το Παρίσι της Ανατολής: Από τις ένδοξες μέρες έως τον εμφύλιο και την καταστροφή

Καταστροφικός εμφύλιος, βομβαρδισμένο τοπίο, πόλη των αντιθέσεων, η Βηρυτός δοκιμάζεται για ακόμα μια φορά.

Πόλη χριστιανική και μουσουλμανική, αραβική, μεσογειακή και ευρωπαϊκή, πόλη των αντιθέσεων, ανοιχτή στους πολιτισμούς πολύπαθη από τις πολιτικές κρίσεις, η Βηρυτός, το Παρίσι της Ανατολής επί δεκαετίες προσπαθεί να διαχειριστεί την κρίση στην περιοχή που την ορίζει γεωγραφικά.

Η Βηρυτός είναι η πόλη των αντιθέσεων που προσπαθεί εδώ και δεκαετίες να βρει τον βηματισμό της, εκεί όπου ο μιναρές του τεμένους βρίσκεται στο ίδιο κάδρο με τον σταυρό της χριστιανικής εκκλησίας και τα λαβωμένα από τους βομβαρδισμούς και τις σφαίρες τσιμεντένια κουφάρια συνυπάρχουν με εξαιρετικής αρχιτεκτονικής και πολυτέλειας νεόδμητα πολυώροφα κτίρια. Στην παραλιακή εσπλανάδα, την Corniche, όπως και στην Αλεξάνδρεια, θα δει κανείς νεαρούς ράπερς αλλά και ηλικιωμένους πάνω στα βράχια, που καπνίζουν ναργιλέ και ακούγοντας αμανέδες.

Η πόλη με τις ανεπούλωτες πληγές

Η μεγαλύτερη όμως "αντίθεση" είναι αυτή που βλέπει κανείς στα μάτια των κατοίκων που έζησαν την πόλη πριν από τον καταστροφικό εμφύλιο πόλεμο του 1975, όταν η Βηρυτός ήταν ακόμη γνωστή ως το "Παρίσι της Μέσης Ανατολής", προσελκύοντας το διεθνές jet set.

Σήμερα, πάνω από 40 χρόνια μετά, η πόλη επουλώνει τις πληγές της σε ένα εξόχως δύσκολο περιβάλλον, αφού η πολύπαθη Συρία απέχει μόλις λίγα χιλιόμετρα, ενώ ο ίδιος ο Λίβανος φιλοξενεί περισσότερους πρόσφυγες από –για παράδειγμα– την πολύ μεγαλύτερη Γερμανία. Η Βηρυτός χρεώθηκε ακόμα μια αστάθεια που έφερε εκ νέου ο συριακός εμφύλιος, παρά την αναγεννημένη "νεκρή ζώνη" που χώριζε τις χριστιανικές από τις μουσουλμανικές περιοχές στη διάρκεια του Εμφυλίου.

Μετά την ολοσχερή καταστροφή της, άρχισε να ξαναχτίζεται πριν από 20 χρόνια από την εταιρεία Solidere, μια σύμπραξη δημόσιου-ιδιωτικού τομέα, και μεταμορφώθηκε σε μια σύγχρονη περιοχή με ιδιαίτερη αισθητική, όπου ενσωματώθηκαν αρμονικά τα λίγα κτίρια που σώθηκαν. Φιλοξενεί κυρίως γραφεία, πολυτελή καταστήματα και δεκάδες καφέ, εστιατόρια και μπαρ και οι νύχτες της δεν διαφέρουν σε τίποτα από το κέντρο μιας οποιασδήποτε κοσμοπολίτικης ευρωπαϊκής πρωτεύουσας.

Μια πόλη με μεγάλη ιστορία

Η πρωτεύουσα του Λιβάνου, είναι και το κεντρικό λιμάνι και η μεγαλύτερη πόλη της χώρας. Γεωγραφικά, βρέχεται από τη Μεσόγειο, είναι κάτω από τα βουνά του Λιβάνου, και έχει περίπου 2 εκατομμύρια κατοίκους. Κατά τον εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του σφετεριστού του θρόνου και στρατηγού Διοδότου Τρύφωνος και του Αντιόχου Ζ΄ Σιδήτη, ο πρώτος κατέστρεψε την πόλη το 140 π.Χ. Αργότερα ο Αντίοχος Ζ΄ την επανίδρυσε ως Λαοδίκεια η εν Φοινίκη, τιμώντας την Λαοδίκη, μητέρα του Σελεύκου Α'. Είναι έδρα πολλών διεθνών οργανισμών, όπως της Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τη Δυτική Ασία (ESCWA), ενώ ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας και η Ουνέσκο, μαζί με την Ένωση Αραβικών Αερομεταφορέων επίσης έχουν την έδρα τους στη Βηρυτό καλύπτοντας τις αραβικές χώρες.

Πώς γεννήθηκε ο σύγχρονος Λίβανος

Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Γαλλία ως κυρίαρχη αποικιοκρατική δύναμη στην περιοχή του Λιβάνου και της Συρίας, θεώρησε ότι ο Λίβανος ήταν ευκολότερο να κυβερνηθεί σε σύγκριση με τη Συρία, λόγω της κυρίαρχης παρουσίας των γαλλόφιλων Χριστιανών. Όμως η ίδρυση του Μεγάλου Λιβάνου το 1920 περιλάμβανε πολλούς Μουσουλμάνους και μη Μαρωνίτες χριστιανούς και επέφερε αλλαγές στη σύνθεση και την ισορροπία του πληθυσμού. Αν και οι Μαρωνίτες Χριστιανοί παρέμειναν πληθυσμιακά η μεγαλύτερη ενιαία κοινότητα, η οριακή πλειοψηφία τους άρχισε να συρρικνώνεται λόγω του χαμηλότερου ποσοστού γεννήσεων και της μεγαλύτερης τάσης τους να μεταναστεύουν σε σχέση με τις υπόλοιπες κοινότητες. Ένα σύνταγμα, το οποίο συντάχθηκε στο Παρίσι (με ελάχιστη διαβούλευση με τους Λιβανέζους) επιβλήθηκε το 1926.

Ο καταστροφικός εμφύλιος του Λιβάνου

Ο Εμφύλιος Πόλεμος του Λιβάνου υπήρξε πολυετής πολεμική σύγκρουση την περίοδο 1975-1990, η οποία σύμφωνα με τις εκτιμήσεις προκάλεσε 120.000 θανάτους. Σήμερα, περίπου 76.000 άνθρωποι παραμένουν εκτοπισμένοι στο εσωτερικό του Λιβάνου.Υπήρξε επίσης η αιτία της μαζικής εξόδου σχεδόν 1.000.000 ανθρώπων από τη χώρα.

Πριν τον πόλεμο, ο Λίβανος αποτελούταν από πολλές σέχτες, με Σουνίτες να κυριαρχούν στις ακτές, Σιίτες στο νότο, ενώ στην κυβέρνηση της χώρας κυριαρχούσαν οι Χριστιανοί Μαρωνίτες.

Οι μάχες μεταξύ των Μαρωνιτών και των παλαιστινιακών δυνάμεων ξεκίνησαν το 1975, ενώ αριστερές, παναραβικές και μουσουλμανικές ομάδες του Λιβάνου συμμάχησαν αργότερα με τους Παλαιστινίους. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι συμμαχίες μετατοπίζονταν γρήγορα και απρόβλεπτα. Επιπλέον, ξένες δυνάμεις, όπως το Ισραήλ και η Συρία, ενεπλάκησαν στον πόλεμο και αγωνίστηκαν στο πλευρό διαφορετικών παρατάξεων, για να προασπίσουν τα δικά τους συμφέροντα ελέγχου της στρατηγικής αυτής περιοχής. Ειρηνευτικές δυνάμεις, όπως η Πολυεθνική Δύναμη στο Λίβανο και η Προσωρινή Δύναμη των Ηνωμένων Εθνών στο Λίβανο (UNIFIL, δηλ. United Nations Interim Force in Lebanon), στάθμευσαν επίσης στην περιοχή.

Η Συμφωνία του Ταΐφ στη Σαουδική Αραβία το 1989 σηματοδότησε την αρχή του τέλους του πολέμου. Τον Ιανουάριο του 1989, μια επιτροπή διορισμένη από τον Αραβικό Σύνδεσμο άρχισε να προτείνει λύσεις για τον τερματισμό της ένοπλης διαμάχης. Το Μάρτιο του 1991, το κοινοβούλιο του Λιβάνου ψήφισε ένα νόμο αμνηστίας, με τον οποίο δόθηκε χάρη για όλα τα πολιτικά εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί έως την ψήφισή του. Το Μάιο του 1991, οι πολιτοφυλακές διαλύθηκαν, με εξαίρεση τη Χεζμπολάχ που αρνήθηκε να το πράξει, ενώ οι ένοπλες δυνάμεις του Λιβάνου άρχισαν την ανοικοδόμηση σιγά σιγά, όντας το μόνο μεγάλο μη θρησκευτικό ίδρυμα. Οι δε εντάσεις μεταξύ Σουνιτών και Σιιτών παρέμειναν μετά τον πόλεμο.

Ο εμφύλιος πόλεμος έληξε με έναν απαίσιο απολογισμό: περισσότερο από πενήντα χιλιάδες νεκροί, ακόμη περισσότεροι τραυματίες και ένα εκατομμύριο εκτοπισμένοι από τα σπίτια τους. Φρικτές σφαγές, δολοφονίες, απαγωγές και άλλα εγκλήματα πολέμου διαπράχθηκαν και από τις δυο πλευρές. Το γαϊτανάκι του μίσους συνεχίστηκε για πολλά χρόνια και τα συριακά στρατεύματα δεν κατόρθωσαν να αφοπλίσουν τις διάφορες ένοπλες οργανώσεις.