Νεκροί 583 επιβάτες: Η μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία όλων των εποχών

• 27 Μαρτίου - Δύο αεροσκάφη Boeing 747 συγκρούονται σε ομιχλώδη διάδρομο στο αεροδρόμιο της Τενερίφης στις Κανάριες νήσους, σκοτώνοντας 583 άτομα (όλοι οι 248 επιβαίνοντες της KLM και 335 της Pan Am). Εξήντα ένα άτομα επέζησαν από την πτήση της Pan Am. Αυτό είναι το χειρότερο αεροπορικό ατύχημα στην ιστορία.

Η μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία όλων των εποχών, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 583 αθώες ψυχές, σημειώθηκε το 1977.
Δύο Βoeing των εταιρειών KLM και Pan American συγκρούστηκαν στο αεροδιάδρομο της Τενερίφης, στα Κανάρια Νησιά της Ισπανίας, μετατρέποντάς τα σε «τάφο» εκατοντάδων επιβατών.

Η τραγωδία του 1977 - σύμφωνα με όσα προέκυψαν από τις έρευνες της εποχής – οφείλεται σε μια αλληλουχία τραγικών περιστατικών.

Έκρηξη βόμβας

Όλα ξεκίνησαν στις 1:15 μ.μ. της 27ης Μαρτίου της χρονιάς εκείνης όταν σημειώθηκε έκρηξη βόμβας στο αεροδρόμιο του Γκραν Κανάριας, του μεγαλύτερου νησιού του συμπλέγματος των Καναρίων Νήσων, που βρίσκονται στ’ ανοιχτά της βορειοδυτικής Αφρικής, ανήκουν στην Ισπανία και αποτελούν δημοφιλή τουριστικό προορισμό.

Τη βόμβα είχαν τοποθετήσει μέλη της αυτονομιστικής οργάνωσης «Ένοπλες Ομάδες των (ιθαγενών) Γουάντσε» (Fuerzas Armadas Guanches) και η έκρηξη προκάλεσε τον τραυματισμό ενός ατόμου.

Οι αρχές διέκοψαν αμέσως τη λειτουργία του αεροδρομίου και διοχέτευσαν την εναέρια κυκλοφορία στο αεροδρόμιο «Λος Ροντέος»του γειτονικού νησιού της Τενερίφης.

«Μποτιλιάρισμα» στο αεροδρόμιο

Σύντομα, παρατηρήθηκε το αδιαχώρητο από τα σταθμευμένα αεροπλάνα, προκαλώντας "πονοκέφαλο" στον πύργο ελέγχου του αεροδρομίου.

Και σαν να μην έφτανε αυτό, μία μεγάλης έκτασης πυκνή ομίχλη κάλυψε κάθε σπιθαμή.

Ανάμεσα στα πολλά παρκαρισμένα αεροπλάνα ήταν και τα δύο μοιραία Μπόινγκ 747.

Το ένα ανήκε στην αμερικανική εταιρεία Pan American και εκτελούσε την πτήση 1736 «Λος Άντζελες – Νέα Υόρκη – Γκραν Κανάρια» με 380 επιβάτες και 16μελές πλήρωμα και το άλλο στην ολλανδική KLM. Εκτελούσε την πτήση 4085 «Άμστερνταμ – Γκραν Κανάρια» με 234 επιβάτες και 14μελές πλήρωμα.

Όταν γύρω στις 5 το απόγευμα άνοιξε το αεροδρόμιο της Γκραν Κανάρια, ο πύργος ελέγχου του αεροδρομίου της Τενερίφης άρχισε να δίνει εντολές για τη σταδιακή αναχώρηση των αεροσκαφών.

Η ομίχλη, όμως, παρέμεινε πυκνή και η ορατότητα στο διάδρομο αρκετά χαμηλή. Ελλείψει επίγειου ραντάρ, η επικοινωνία μεταξύ πύργου ελέγχου και αεροσκαφών γινόταν δια ασυρμάτου.

Μία σειρά παρανοήσεων έφεραν τα δύο Μπόινγκ αντιμέτωπα στο διάδρομο απογείωσης.

Λάθη πιλότων

Όταν άνοιξε τελικά το αεροδρόμιο Λας Πάλμας, οι συνθήκες στην Τενερίφη είχαν αρχίσει να γίνονται ιδιαίτερα επικίνδυνες εξαιτίας της χαμηλής νέφωσης.

Χωρίς ραντάρ εδάφους, ο πύργος ελέγχου ήταν ήδη σχεδόν ανύμπορος να αποσυμφορήσει το αεροδρόμιο και να εξυπηρετήσει όλες τις πτήσεις.

Αυτό ήταν - σύμφωνα με τις έρευνες - και το κομβικό σημείο από το όποιο ξεκίνησε η αλληλουχία των λαθών.

Ο ρόλος του Πύργου ελέγχου

Ύστερα από μια τραγική απόφαση του υπευθύνου στον πύργο ελέγχου, τα δύο μοιραία αεροσκάφη πήραν εντολή να τροχοδρομήσουν συγχρόνως στον κεντρικό αεροδιάδρομο, αρχικά στην ίδια κατεύθυνση το ένα πίσω από το άλλο και αργότερα αντίθετα.

Η ιδέα ήταν ότι μέχρι το 747 της KLM να πάρει θέση για απογείωση, το 747 της Pan American θα μπορούσε να μπει σε βοηθητικό διάδρομο.

Η αρχή του τέλους

Οι ελεγκτές δίνουν στο ολλανδικό Boeing οδηγία να κατευθυνθεί στο τέλος του ενεργού διαδρόμου και να τροχοδρομήσει μέχρι το άλλο άκρο, όπου θα κάνει αναστροφή περιμένοντας να πάρει εντολή για να απογειωθεί. Κανονικά, τα αεροσκάφη που παίρνουν σειρά για απογείωση κινούνται σε έναν εσωτερικό διάδρομο έως την αφετηρία, αλλά τώρα αυτός ο δευτερεύων διάδρομος είναι φρακαρισμένος από παρκαρισμένα αεροπλάνα.

Η ίδια οδηγία - τροχοδρόμηση στον ενεργό διάδρομο, προς την «αφετηρία» του - δίνεται και στην Pan Am 1736 λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, με τη διαφορά ότι το αμερικανικό αεροσκάφος πρέπει να ελευθερώσει το διάδρομο στην έξοδο 3, ώστε να μπορέσει να απογειωθεί η KLM.

Ο Αμερικανός πιλότος ζητά να παραμείνει εκτός ενεργού διαδρόμου, μέχρι να απογειωθεί το άλλο αεροσκάφος. Όμως ο συγκυβερνήτης του μιλά με τον πύργο ελέγχου και δεν τον ακούει, ώστε να ζητήσει τη σχετική άδεια. Ο κυβερνήτης δεν επιμένει και το 747 της Pan Am μπαίνει στον ενεργό διάδρομο, ακολουθώντας το αεροσκάφος της KLM, ενώ η ορατότητα χειροτερεύει συνεχώς και τα φώτα εδάφους που σηματοδοτούν την κεντρική γραμμή του διαδρόμου είναι εκτός λειτουργίας.

Περίπου την ίδια ώρα, το αεροσκάφος της KLM ολοκληρώνει την αναστροφή του και ο πιλότος αρχίζει να αυξάνει την ισχύ των κινητήρων. Ο συγκυβερνήτης καλεί τον πύργο και ζητά άδεια για την πορεία τους μετά την απογείωση. Ο ελεγκτής του δίνει τις οδηγίες κατεύθυνσης. Ο πιλότος ακούγεται τότε να λέει: «Φεύγουμε!».

Η φράση του, όμως, δεν λέγεται στον ασύρματο - απευθύνεται μόνο στο πλήρωμα - κι έτσι δεν δίνει σήμα συναγερμού ούτε στον πύργο, αλλά ούτε και στο κόκπιτ της Pan Am που είναι συντονισμένο στην ίδια συχνότητα επικοινωνίας και τροχοδρομεί ακόμη στον κύριο διάδρομο.

Ο συγκυβερνήτης ανακοινώνει στον πύργο ότι ξεκινά η απογείωση. Ο ελεγκτής σαστίζει, αλλά δεν πιστεύει ότι ένας πιλότος θα μπορούσε ποτέ να ξεκινήσει χωρίς να του έχει δοθεί άδεια και θεωρεί (σύμφωνα με όσα είπε στη συνέχεια) ότι αυτό που ειπώθηκε είναι πως το αεροπλάνο είναι ακίνητο, σε θέση απογείωσης: «ΟΚ… μείνετε έτοιμοι για την απογείωση. Θα σας καλέσω».

Οι λέξεις του αυτές, όμως, που θα αποσοβούσαν την τραγωδία, δεν ακούγονται ποτέ στο πιλοτήριο της KLM. Ακούγεται μόνο το «ΟΚ», δίνοντας στο πλήρωμα την εντύπωση ότι ο πύργος παρέχει άδεια απογείωσης.

Αμέσως μετά το «ΟΚ», το πλήρωμα της Pan Am φωνάζει στον ασύρματο: «Όχι, βρισκόμαστε ακόμη στον κύριο διάδρομο».

Όμως η φράση συμπίπτει με την εντολή του πύργου προς την KLM: «Μείνετε έτοιμοι για την απογείωση. Θα σας καλέσω», με συνέπεια να παραχθεί ένα σφύριγμα που εμποδίζει τα μηνύματα να ακουστούν από τους αποδέκτες τους.

Έπειτα από δύο δευτερόλεπτα - κι ενώ το jumbo της KLM αναπτύσσει συνεχώς ταχύτητα - ο πύργος ζητάει από την Pan Am μόλις εκκενώσει το διάδρομο να το αναφέρει.

Ξαφνικά, μέσα από την ομίχλη, προβάλλουν τα φώτα του ολλανδικού 747, όλο και πιο φωτεινά.

Ο αμερικανός πιλότος βλέποντας το αεροπλάνο να έρχεται πάνω τους κάνει μια ύστατη απόπειρα να στρίψει αριστερά το τεράστιο αεροσκάφος, βγάζοντας το στο γρασίδι, ενώ ο άλλος πιλότος βλέποντας μπροστά του το jumbo, βγάζει μια κραυγή κι επιχειρεί απεγνωσμένα να απογειωθεί.

Το ρύγχος του αεροπλάνου ανορθώνεται, όμως η ουρά του σέρνεται στο διάδρομο. Τελικά σηκώνεται μερικά μέτρα πάνω από το έδαφος, το εμπρός τμήμα της ατράκτου περνά ξυστά πάνω από το άλλο αεροσκάφος, αλλά οι κινητήρες του ξηλώνουν την οροφή του αμερικανικού 747.

Τα δύο αεροπλάνα μετά τη σύγκρουση αναφλέγονται. Από τους 248 επιβάτες της πτήσης 4805 δεν διασώζεται κανείς, ενώ από το 747 της Pan Am επιζούν τελικά 61 άνθρωποι σε σύνολο 396.

Το απόλυτο χάος

Όταν έφτασαν τα σωστικά συνεργεία το μόνο που βρήκαν ήταν μια άμορφη μάζα από φλεγόμενα συντρίμμια.

Την ίδια στιγμή, μέσα στην πυκνή ομίχλη, σαστισμένοι από τον πανικό, δεν κατάλαβαν άμεσα ότι μερικές εκατοντάδες μέτρα παραπέρα βρισκόταν το 747 της Pan American. Εκεί επικρατούσε το απόλυτο χάος.

Το μεγαλύτερο μέρος της καμπίνας των επιβατών είχε συνθλιβεί. Η φωτιά, ο καπνός και τα πυρακτωμένα θραύσματα από τα πτερύγια των κινητήρων, που ήταν ακόμα σε λειτουργία, έπαιρναν τη μία ζωή μετά την άλλη.

Όσοι από θαύμα επέζησαν έπρεπε να διασχίσουν μια εμπόλεμη κυριολεκτικά ζώνη προς τη σωτηρία.

Αμφισβητούνται τα αίτια της τραγωδίας

Αν και τα αίτια της τραγωδίας στην Τενερίφη αμφισβητούνται από τις εμπλεκόμενες χώρες (ΗΠΑ, Ολλανδία, Ισπανία), είναι ευρέως αποδεκτό ότι η συγκυρία των καιρικών συνθηκών, η έλλειψη ραντάρ σε συνδυασμό πάντα με τα λάθη του πιλότου της KLM και όχι το μέγεθος του αεροδρομίου είναι οι κύριοι λόγοι που την προκάλεσαν.

Σήμερα το αεροδρόμιο έχει μετονομαστεί σε Βόρειο Αεροδρόμιο της Τενερίφης.

Να σημειωθεί επίσης ότι η αεροπορική τραγωδία της Τενερίφης είχε ως αποτέλεσμα τη λήψη μιας σειράς μέτρων από τον ICAO για την αποφυγή παρόμοιων περιστατικών στο μέλλον.

Τα πιο σημαντικά ήταν η καθιέρωση τυποποιημένης φρασεολογίας μεταξύ πύργου ελέγχου και κυβερνήτη του αεροσκάφους, ώστε να αποφεύγονται οι όποιες παρανοήσεις και η άμβλυνση της παντοκρατορίας του κυβερνήτη στο αεροσκάφος.

Τα μέλη του πληρώματος ενθαρρύνονται να εκφράζουν τις αντιρρήσεις τους προς τον κυβερνήτη, όσον αφορά θέματα ασφάλειας της πτήσης και αυτός οφείλει να παίρνει τις όποιες αποφάσεις, αφού λάβει υπόψη του τις παρατηρήσεις των υφισταμένων του.

Ο αεροδιάδρομος έγινε τάφος!

Ένα από τα χειρότερα αεροπορικά δυστυχήματα στον κόσμο σημειώθηκε στις 27 Μαρτίου. Πριν από 42 χρόνια η σύγκρουση δύο Boeing 747 της Pan Am και της KLM στο αεροδρόμιο της Τενερίφης στα Κανάρια Νησιά είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν τη ζωή τους 583 άνθρωποι.

Όλα ξεκίνησαν τις πρωινές ώρες της 27ης Μαρτίου 1977 όταν μια τρομοκρατική επίθεση στο αεροδρόμιο του Λας Πάλμας των Καναρίων Νήσων υποχρέωσε πέντε τουλάχιστον μεγάλα αεροσκάφη να κατευθυνθούν στο αεροδρόμιο της Τενερίφης. Συγκεκριμένα σημειώθηκε έκρηξη βόμβας στο αεροδρόμιο. Τον εκρηκτικό μηχανισμό τον είχαν τοποθετήσει μέλη της αυτονομιστικής οργάνωσης «Ένοπλες Ομάδες των Γουάντσε» (Fuerzas Armadas Guanches) και η έκρηξη προκάλεσε τον τραυματισμό ενός ατόμου. Αμέσως σήμανε συναγερμός και όλες οι πτήσεις πήραν εντολή να κατευθυνθούν στο αεροδρόμιο «Λος Ροντέος» του γειτονικού νησιού της Τενερίφης.
Ωστόσο μέσα σε λίγη μόλις ώρα προκλήθηκε το αδιαχώρητο από σταθμευμένα αεροπλάνα στο «Λος Ροντέος», ενώ την ίδια στιγμή μία μεγάλης έκτασης πυκνή ομίχλη κάλυψε το αεροδρόμιο.

Ανάμεσα στα σταθμευμένα αεροπλάνα ήταν και τα δύο μοιραία Boeing 747. Της αμερικανικής εταιρείας Pan-Am, πτήση 1736 «Λος Άντζελες - Νέα Υόρκη - Γκραν Κανάρια» με 380 επιβάτες και 16μελές πλήρωμα και της ολλανδικής KLM που εκτελούσε την πτήση 4085 «Άμστερνταμ - Γκραν Κανάρια» με 234 επιβάτες και 14μελές πλήρωμα.

Η πυκνή ομίχλη και η αλυσίδα των λαθών

Η τρομοκρατική ενέργεια, η πυκνή ομίχλη, οι μόλις δύο ελεγκτές εναερίου κυκλοφορίας σε ένα μικρό αεροδρόμια συνθέτουν το παζλ της καταστροφής και του πολύνεκρου δυστυχήματος. Την ημέρα της τραγωδίας είχαν υπηρεσία μόνο δύο ελεγκτές, οι οποίοι υπό φυσιολογικές συνθήκες θα ήταν αρκετοί, ωστόσο με τα έκτακτα γεγονότα αποδείχθηκαν λίγοι για να διαχειριστούν την κατάσταση με τα πολλά και μεγάλα αεροσκάφη που κατέφθαναν εκτάκτως στο Λος Ροντέος.

Η μία από τις δύο μοιραίες πτήσεις, της KLM προσγειώνεται στο Λος Ροντέος και περιμένει να ανοίξει ξανά το αεροδρόμιο της Λας Πάλμας. Ο κυβερνήτης όσο περνάει η ώρα αρχίζει να αγχώνεται και επικοινωνεί με τα κεντρικά της εταιρείας στο Άμστερνταμ, για να εξακριβώσει πόσος χρόνος απομένει ακόμη μέχρι να συμπληρωθεί το ανώτατο όριο έως το οποίο μπορεί το πλήρωμα να παραμείνει σε υπηρεσία. Γνωρίζει πως θα βρεθεί αντιμέτωπος με ποινική δίωξη αν ξεπεράσει το όριο, αλλιώς θα πρέπει η πτήση να καθηλωθεί στην Τενερίφη και η εταιρεία να επιβαρυνθεί με φιλοξενία των 248 ατόμων (πλήρωμα κι επιβάτες).

Η μοιραία καθυστέρηση για ανεφοδιασμό

Περιμένοντας την άρση του απαγορευτικού αποφασίζει να προχωρήσει σε ανεφοδιασμό καυσίμων, αντί να το κάνει στη Λας Πάλμας, όπως ήταν προγραμματισμένο. Εκεί ξεκινάει και η σειρά των λαθών γιατί αν δεν είχε προχωρήσει στον ανεφοδιασμό το αεροσκάφος του θα ήταν ελαφρύτερο και όχι μία κινητή βόμβα γεμάτη καύσιμα. Μάλιστα θα είχε κερδίσει χρόνο και θα είχε προλάβει να απογειωθεί πριν φτάσει η ομίχλη και καλύψει το αεροδρόμιο.

Η εντολή για τροχοδρόμηση

Μόλις είχε ολοκληρωθεί ο ανεφοδιασμός του Boeing της KLM οι ελεγκτές του αεροδρομίου δίνουν στο ολλανδικό Boeing οδηγία να κατευθυνθεί στο τέλος του ενεργού διαδρόμου και να τροχοδρομήσει μέχρι το άλλο άκρο. Στη συνέχεια θα πραγματοποιούσε αναστροφή και θα περίμενε εντολή για να απογειωθεί. Υπενθυμίζεται πως τα αεροσκάφη που παίρνουν σειρά για απογείωση δεν κινούνται στον κεντρικό διάδρομο, αλλά σε έναν εσωτερικό διάδρομο. Ωστόσο ο εσωτερικός διάδρομος ήταν γεμάτος αεροσκάφη και ήταν αδύνατη η κίνηση εκεί.
Ετσι την ίδια οδηγία έλαβε και το πλήρωμα της Pan Am 1736 λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, θα έπρεπε ωστόσο να ελευθερώσει το διάδρομο στην έξοδο 3.

Κακά αγγλικά, ασυνεννοησία σε πιλοτήρια και ασυρμάτους

Και ενώ η ορατότητα χειροτερεύει, τα φώτα εδάφους που σηματοδοτούν την κεντρική γραμμή του διαδρόμου είναι εκτός λειτουργίας. Κυβερνήτης και συγκυβερνήτης της Pan Am βρίσκονται στα 12 μέτρα πάνω από το έδαφος και δεν μπορούν να διακρίνουν καλά τις εξόδους στα αριστερά τους. Την ίδια στιγμή δεν είναι βέβαιοι αν οι ελεγκτές τους είπαν την έξοδο 3 εξαιτίας της «ισπανοαγγλικής» προφοράς. Και τα λάθη δεν έχουν τέλος, αφού μόλις το Boeing της Pan Am φτάνει στην έξοδο 3 οι πιλότοι διαπιστώνουν πως απαιτεί μια πολύ δύσκολη μανούβρα, σχεδόν αδύνατη για ένα αεροπλάνο με το μέγεθος του Boeing 747. Ετσι κοιτούν το χάρτη του αεροδρομίου και διαπιστώνουν πως η έξοδος 4 απαιτεί μια πολύ πιο εύκολη στροφή και εικάζουν ότι αυτήν εννοούσε ο ελεγκτής.

Η βιασύνη του Ολλανδού πιλότου και λάθος συνεννοήσεις

Την ίδια στιγμή το Boeing της KLM έχει πραγματοποιήσει την αναστροφή και ο πιλότος βιάζεται να απογειωθεί. Μάλιστα ζητάει από τον συγκυβερνήτη να λάβει άδεια από τον πύργο ελέγχου για την απογείωση. Οσοι ώρα ο συγκυβερνήτης λαμβάνει οδηγίες ο πιλότος ανεβάζει στροφές στους κινητήρες του αεροπλάνου και ανακοινώνει: «Φεύγουμε». Κάτι όμως που άκουσε μόνο το πλήρωμα και όχι ο πύργος ελέγχου ή το αεροσκάφος της Pan Am που βρίσκεται ακόμα στο διάδρομο λίγο μπροστά από το Boeing της KLM. Παρόλα αυτά ο συγκυβερνήτης ανακοινώνει στον πύργο ότι ξεκινά η απογείωση: «We are now at take off!» Ωστόσο ο ελεγκτής σαστίζει και νομίζει ότι άκουσε «at take off position», ότι είναι σε θέση για απογείωση και απαντάει «ΟΚ… μείνετε έτοιμοι για την απογείωση. Θα σας καλέσω».

Ομως στο πιλοτήριο της KLM άκουσαν μόνο το «ΟΚ» και ξεκινούν τη διαδικασία απογείωσης. Την ίδια στιγμή το πλήρωμα της Pan Am φωνάζει «Όχι, εεε.. βρισκόμαστε ακόμη στον κύριο διάδρομο», ωστόσο η φράση συμπίπτει με την εντολή του πύργου προς την KLM: «μείνετε έτοιμοι για την απογείωση. Θα σας καλέσω», με συνέπεια να μην ακουστεί η Pan Am ούτε στον πύργο ελέγχου, ούτε στην KLM.
Και εκεί ξεκινάει η αρχή του τέλους ο πύργος ζητάει από την Pan Am να αναφέρει μόλις βγει από τον διάδρομο. Τη συνομιλία την ακούει ο μηχανικός της KLM και λέει στον πιλότο «δεν έχει βγει από το διάδρομο λοιπόν αυτός της Pan Am;». Ο πιλότος όμως δεν ακούει καλά και απαντάει «ναι (έχει βγει)».

Στο πιλοτήριο της Pan Am εκείνη τη στιγμή σχολιάζουν τον πιλότο της KLM

«Ας τσακιστούμε να φύγουμε από δω…»
«Είναι αγχωμένος…»
«Ναι, αφού μας κράτησε εδώ πέρα για μιάμιση ώρα, ο μ…»
«Τώρα βιάζεται…»
Ξαφνικά, μέσα από την ομίχλη, προβάλλουν τα φώτα του ολλανδικού 747, όλο και πιο φωτεινά.
«Να ’τος, έρχεται ο μ…»
«Βγες έξω! Βγες έξω! Βγες έξω!»

Ο πιλότος κάνει προσπαθεί να στρίψει αριστερά το Boeing, βγάζοντας το στο γρασίδι, ενώ ο κυβερνήτης της KLM προσπαθεί με μία απεγνωσμένη κίνηση να απογειωθεί νωρίτερα. Το ρύγχος του αεροπλάνου σηκώνεται, ωστόσο δεν είναι αρκετή η ώθηση και η ουρά του Boeing σέρνεται στο διάδρομο.

Οι κινητήρες του ξηλώνουν την οροφή του αμερικανικού 747. Τα δύο αεροπλάνα μετά τη σύγκρουση αναφλέγονται. Από τους 248 επιβάτες της πτήσης 4805 δεν διασώζεται κανείς, ενώ από το 747 της Pan Am επιζούν τελικά 61 άνθρωποι σε σύνολο 396. Μόλις είχε σημειωθεί η μεγαλύτερη αεροπορική τραγωδία. Όλοι οι επιβάτες της πτήσης της KLM θα χάσουν την ζωή τους. Σε εκείνη την Pan Am, οι απώλειες θα φτάσουν τους 326 επιβάτες και τα 9 μέλη πληρώματος. Συνολικά, από το συμβάν, που παραμένει το πιο πολύνεκρο αεροπορικό δυστύχημα στην ιστορία, έχασαν την ζωή τους 583 άνθρωποι. Οι επιζώντες ήταν μόλις 61.